اين پرسش را با شماری‌ از صاحب‌نظران ايرانی در داخل و خارج از كشور در ميان گذاشتيم.

مريم انصاری

 ابراهيم يزدى: سیاست خارجی آمریکا تغییر چندانی نخواهد داشت

دكتر ابراهيم يزدى، دبيركل نهضت آزادى ايران معتقد است سیاست خارجی آمریکا تابع یک سلسله تعریف‌هایی‌ست که از منافع و مصالح و امنیت ملی آمریکا گرفته می‌شود و چیزی فراتر از رییس جمهور یا ترکیب کنگره یا سنای آمریکاست.

"بنابراین سیاست خارجی آمریکا علی الاصول تغییر چندانی نخواهد داشت، اگرچه نگاه دمکراتها با نگاه جمهوریخواهان نسبت به روابط بین‌المللی متفاوت هست. مهم همین تفاوتهایی‌ست که در نگرش این دو وجود دارد. هر دو یک نگاه نسبت به منافع ملی آمریکا دارند، اما به تعبیر برژنسکی جمهوریخواهان به دنبال سلطه و سیطره جهانی هستند، در حالیکه دمکراتها خواهان رهبری جهان هستند، با یک معانی و مصادیق و پیامدهای کاملا متفاوت."

آقای يزدى می‌گويد در سياست آمريكا  نسبت به ايران تفاوتهای بسیار جدی ایجاد نمی‌شود.

"مگر آنکه ایران با درایت و با حسن استفاده از تغییری که در آمریکا صورت گرفته است برای تغییر در بعضی از روشهای خود اعلام آمادگی كند. درست است که مبانی سیاست خارجی با آن توضیحی که من دادم عوض نمی‌شود، اما این رفراندومی که در این انتخابات در آمریکا شد، در واقع رفراندومی علیه رفتار و عملکرد آمریکا در افغانستان و بخصوص در عراق بود."

دكتر ابراهيم يزدى معتقد است ایران می‌تواند از این فرصت استفاده نمايد و سعی كند از راه  دیپلماسی مسايل را حل و فصل کند.

" اما اینکه آیا ایران این آمادگی را دارد، معلوم نیست. ولی به نظر من در میان دمکراتها هم کسانی هستند که به شدت علاقمند برخورد با ایران هستند و کسانی هم هستند که معتقدند باید با ملایمت و دپیلماسی حرکت کرد. از این نظر این جریان جدید، یعنی دمکراتها، با اروپایی‌ها هم‌آوازتر خواهند بود در برخورد دیپلماتیک با ایران."

 خديجه مقدم: پيروزی دموكرات‌ها اتفاقی مثبت بود

خانم خديجه مقدم فعال محيط زيست و حقوق زنان می‌گويد با اینکه تجربه‌ی نشان داده است که آمریکا اصولا از یک سیاست کلی پیروی می‌کند،

" ولی من خودم این تغییر را مثبت ارزیابی می‌کنم و فکر می‌کنم با روی کار آمدن دمکراتها این امکان وجود دارد که آمریکا در سیاستگذاری‌های خودش  به مردم و حکومت ایران بصورت جدای از هم نگاه بکند و سیاستگذاری‌هایش در حقیقت به‌گونه‌ای باشد که این تفکیک را قائل بشود. اما، می‌دانیم که سیاستگذاری‌هایی که صورت خواهد گرفت، قاعدتا به نحوه‌ی برخورد حکومت ایران هم برمی گردد. یعنی چیزی‌ست کاملا دوجانبه و از هم تاثير می‌گیرد. ولی در مجموع، همانطور که گفتم، به نظر من می‌شود گفت که اتفاق مثبتی هست."

 قاسم شعله‌سعدى: مشکل عمده‌ی روابط دو كشور، ایران است

دكتر قاسم شعله سعدى نماينده سابق مجلس و استاد دانشگاه براين نظر است كه طى حدود سه دهه گذشته با وجود آنكه هم در حكومت آمريكا و هم ايران جناح‌هاى مختلفى از میانه‌رو گرفته تا اصلاح‌طلب تا محافظه‌کار روى كار آمدند، اما مشکل روابط دو كشور حل نشده است.

"من خیلی خوشبین نیستم که با این تحول فعلی هم یک تحول جدی در روابط ایران و آمریکا بوجود بیاید. مشکل عمده‌ی روابط ایران و آمریکا اصلا ایران است، نه آمریکا. یعنی آقای خامنه‌ای اعلام کرده که اگر کسی دم از مذاکره با آمریکا بزند یا الفبای سیاست را نمی‌داند یا الفبای غیرت. لذا هر لحظه که ایران آمادگی خودش را برای مذاکره با آمریکا و بهبود روابط اعلام کند، فوری این سوال مطرح می‌شود که بگویند آیا حالا اینهایی که می‌خواهند مذاکره کنند و روابطی که الان برقرار بشود، الفبای سیاست و غیرت را می‌دانند یا نه!"

قاسم شعله سعدى معتقد است كه ایران با اين سياست خود را در بن‌بست قرار داده است. او درعين حال باور ندارد  كه در سیاست خارجی آمريكا تفاوت عمده‌ای حاصل ‌شود.

"زیرا سیاست خارجی آمریکا براساس منافع ملی آنها شکل گرفته است. چندان تفاوتی در بين احزاب  جمهوریخواهان و دمکراتها نیست و اگر هم تفاوتی باشد، فقط در شیوه و ابزار برخورد است.  از طرفی دیگر، بطور سنتی دمکراتها با اسراییلی‌ها روابط نزدیکتری دارند و لذا اگر قدرت کنگره به نفع دمکراتها افزایش پیدا بکند، در اینصورت دست بالا را اسراییلی‌ها پیدا خواهند کرد."

 به عقيده آقای شعله سعدى دربرخورد به مناقشه هسته‌اى ایران مطلقا تفاوتی بین دمکراتها و جمهوریخواهان نیست، زیرا ایران اتمی را هیچکدام از آنها تحمل نخواهند کرد. او می‌گويد كه دمکراتها بطور سنتی نسبت به حقوق بشر حساسیت بیشتری دارند و یکی از اتهامات ایران نقض حقوق بشر است.

"لذا در مجموع ممکن است از ابزارهایی که کاخ سفید در اختیار داشته، یعنی اکثریت کنگره را که در اختیار داشته، این ابزار یک‌مقداری ضعیف شده باشد، اما کماکان رییس جمهور آمریکا سیاست خارجی را تعیین می‌کند و راجع به بحث ایران، مسئله‌ای اتمی‌اش، هیچ فرقی ندارد، بخصوص که این مذاکرات هم دوباره به بن‌بست منجر شد و همه‌ راههای دیپلماتیک که از اول اعلام شده بود برای حل مسئله‌ی اتمی ایران متاسفانه دارد با شکست مواجه می‌شود."

 دكتر زيبا كلام:  انتظار تحول قابل‌توجهى در روابط ایران و آمریکا نمی‌توان داشت

دكتر صادق زيبا كلام معقتد است كه نه در کوتاه مدت و نه در بلند مدت نمی‌توان انتظار تحول قابل توجهى بین روابط ایران و آمریکا داشت، زيرا در خصوص بسیاری از مسایل اساسی در رابطه با ایران، كه مهمترینش بحث برنامه‌های هسته‌ای ایران و بلاخص غنی‌سازی است، جمهوریخواه‌ها و دمکراتها خیلی با هم تفاوت ندارند. بعلاوه براى دمکراتها به دلیل نگرش سياسى و ایدئولوژیك ‌شان بیشتر بحثهایی مثل حقوق بشر و آزادیهای سیاسی و بحث اقلیت‌ها مطرح هست.

" بنابراین از این بابتها ممکن است حتا ما شاهد فشارهای بیشتر واشنگتن روی جمهوری اسلامی ایران باشیم. فقط جایی که شاید بشود یکمقداری سفیدی و نور در انتهای تونل دید این است که در خصوص عراق از حالا به بعد آمریکایی‌ها به سمت اینکه برنامه‌ریزی بکنند و بتدریج از عراق بیایند بیرون، خواهند رفت. بخاطر این مسئله آمریکایی‌ها لاعلاج مجبور هستند که از ایران کمک بگیرند، ولی چون پلاتفرم دمکراتها این بوده که با جنگ عراق مخالف بودند و می‌خواستند به شکل آبرومندانه‌ای از عراق بیایند بیرون، شاید به خاطر این یک نزدیکی بین ما و آمریکایی‌ها در خصوص مسئله‌ی عراق صورت بگیرد. اما، همانطور که گفتم، در خصوص بحث اتمی دمکراتها هم همچنان خیلی جدی و اساسی مخالف برنامه‌های هسته‌ای ایران هستند و ای بسا که نفوذ یا لابی صهیونیست‌ها و یهودی‌ها در حزب دمکرات، همانطور که می‌دانید، حتا از جمهوریخواه هم قویتر است. بنابراین از این بابت فشارهای بیشتری را ما در آینده باید شاهد باشیم."

 مرضيه لنگرودى: مردم آمريكا به صلح رای دادند

خانم مرضيه مرتاضى لنگرودى از فعالان ملى مذهبى بر اين عقيد است كه با روى كار آمدن دمكراتها حساسیت‌ها روی پرونده‌ی هسته‌ای و موارد نقض حقوق بشر در ایران نه تنها کم نشود، بلکه بیشتر هم بشود.

" اما دو نکته را مایلم در رابطه با مناسبات دو کشور بگویم و آن اینکه در رابطه با مسایل درونی جامعه ایران باید توجه داشت که حل این مسایل و معادلات داخلی ایران با توجه به نیروهای داخلی و بدنه اجتماعی مردمی در ایران باید صورت بگیرد. تحولات درونی آمریکا و جابجایی قدرت در آن تاثیر تعیین‌کننده‌ای در ایجاد توسعه سیاسی یا تحقق دمکراسی در ایران نمی‌تواند داشته باشد. نکته دیگر این است، استقبال وسیعی که مردم و زنان آمریکایی از این انتخابات اخیر نشان داده‌اند، در واقع نمایانگر بیزاری مردم از جنگ و جنگ‌افروزان بود و همینطور نمایانگر همدستی ناگفته و نانوشته‌ی مردم دنیا در پشتیبانی از صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز ملتها."

او می‌گويد تجربه‌ی افغانستان و عراق نشان داده است، برای آنكه اصل دمکراسی در جامعه‌اى تحقق پیدا بکند، کلیت آینده‌ی سیاسی و موجودیت و استقلال ملی هر جامعه‌‌ای لازم و ضروری‌ است.

" و اگر قرار باشد که آمریکا یا هر کشوری بواسطه‌ی قدرتش در مسایل داخلی کشورهای دیگر قدرت نظامی اعمال كند یا نیروی نظامی وارد بکند یا از طریق خشونت بخواهد مسایل آنجا را حل بکند، جز آنکه خشونت را افزایش بدهد و خشونتی ایجاد کند که زمینه‌های حداقلی تحقق هر گونه صلح و دمکراسی را از بین ببرد، کار دیگری نمی‌کند. از این جهت که مردم آمریکا با روی کار آوردن دمکراتها، هرچند سیاستهای کلی آمریکا به نظر من با هم فرق نمی‌کند، به صلح رای داده‌اند، من به آنها تبریک می‌گوییم."

 عطريان‌فر:  ممكن است دمکراتها كمی با احتیاط‌ تر عمل بکنند

محمد عطريان‌فر عضو شوراى مركزى حزب كارگزاران می‌گويد معمولا سیاست خارجی آمریکا چه در حوزه مدیریت جمهوریخواهها و چه در حوزه مدیریت دمکراتها، از یک مبناى واحد و مشترکی برخوردار است. بخصوص در حوزه سیاستهای خاورمیانه آمریکا.

" از این جهت من تصور می‌کنم چندان تفاوتی بین دیدگاههایی که جمهوریخواهها در گذشته اعمال می‌کردند و آنچه در آینده احتمالا دمکراتها بخواهند اعمال بکنند هم در حوزه مباحث عربی خاورمیانه و هم در حوزه مباحث اخیری که در منطقه عراق و ایران و همچنین در افغانستان جاری هست، تفاوت چشمگیری بین سیاستهای آنها نیست."

آقای عطريان‌فر معتقد است كه با اين حال در بخشی از سیاستهای تبلیغاتی و موضعگیری‌های مقامات ارشد آمریکا شاهد تفاوتهایی خواهيم بود.

" لذا در گذشته هم آنچه ما شاهد بودیم از موضعگیری‌ آقای بوش و از موضع جمهوریخواهها واقعا سیاستهای تند و افراطی و خشن را معمولا در سیاستهای تبلیغاتی‌شان ابراز می‌کردند، به نظر می‌آید در این زمینه کمی دمکراتها با احتیاط‌ تر عمل بکنند و شاید کسانی که تمایلاتی نسبت به ایران دارند و علاقه دارند در حوزه سیاست خارجی آمریکا، در این زمینه بتوانند نقش موثرتری ایفا بکنند و بتوانند کمی از خشونت تبلیغاتی آمریکا علیه ایران بکاهند."

 داريوش همايون:  همه چيز بستگی به روش حکومت ایران دارد

و بالاخره آقاى داريوش همايون می‌گويد:

"روی کار آمدن دمکراتها به معنی تصرف کرسی‌های بیشتری در مجلس نمایندگان و سنا و تسلط  یافتن آنها دراین دو مجلس، خب، آنها را شریک سیاستگذاری‌های حکومت آمریکا می‌کند و نه به آن درجه‌ای که فکر می‌کنیم، برای اینکه بهرحال رییس جمهوری اختیارات خیلی زیادی دارد. ولی بی‌تاثیر نیست در سیاستهای آمریکا. بیشترین تاثیر را هم فکر می‌کنم در سیاستهای داخلی خواهد داشت و به مقدار زیاد در عراق خود حکومت آمریکا هم به فکر افتاده بود که استراتژی و هدفهاى را در این کشور تغییر بدهد و آمدن دمکراتها خب اینکار را تسریع می‌کند."

به عقيده او  مسلما تحولات در عراق تاثیر مستقیم در وضع ایران و رابطه آمریکا و ایران خواهد داشت. ولی اینها همه به روش حکومت ایران بستگی دارد و اگر حکومت ایران تصمیم داشته باشد به هر بها و به هر صورت به این بمب دسترسی پیدا بکند، تغییرات در سیاست آمریکا اثر چندانی نخواهد داد.

" من فکر می‌کنم هنوز بسیار زود است که ما ببینیم که دمکراتها اصلا چه راه‌حلهایی برای مسایلی مثل بمب اتمی ایران، برنامه اتمی ایران، تسلیحات اتمی ایران و همچنین بیرون آمدن از تنگنای عراق دارند. برای اینکه دمکراتها هم تا کنون پیام روشنی در این زمینه نداده‌اند. این است که فعلا باید بسنده بکنیم به این که ممکن است بهرحال روش دولت آمریکا در مسایل بین‌المللی و بحرانهایی که با آن روبه‌روست تا حدی تعدیل بشود که خب این علائم‌اش پیش از انتخابات اخیر هم آشکار شده بود."