Asolt@web.de         

 عاطفه سلطانی

Aitmatow , Tschingis 1928 - !.

 25.11.2006

  چنگیز آیتماتف ، نویسنده سوسیالیستی ، متولد شكر در قرقیزستان، و خالق نوول عاشقانه مشهور جمیله، تا چند روز دیگر ۷۶ ساله می شود. پدر او كه كارمندی جزء بود در پاكسازی های توطئه آمیز استالینیستی، به اتهام حمایت از ریویزیونیست ها، درسال ۱۹۳۷ به قتل رسید و چنگیز نزد پدربزگش در دامن كوه و صحرا، میان چادر و چراگاه رشد نمود. به این سبب قرقیزیستان در آثار ادبی او جای خاصی دارد. غیر از آن، داستان هایش، تصفیه حسابی حسابگرانه با گذشته استالینیستی شوروی نیز است. آیتماتف بعدها در دانشگاه به تحصیل مهندسی كشاورزی و باغ وحش شناسی پرداخت و با كشف استعداد قلم زنی اش، اجازه یافت تا در دانشگاه نویسندگی مسكو نیز به تحصیل بپردازد.

او یكی از نخستین نویسندگان دوره آزادی های گلاسنوس زمان گورباچف بود كه به مسایل جدیدی مانند: اعتیاد، رشد دین، محیط زیست، شكار غیرقانونی و غیره می پردازد. داستان و رمان های او میان افسانه و واقعگرایی در نوسان هستند. داستایوسكی، بولگاكف و همینگوی را می توان از جمله آموزگاران ادبی او به شمار آورد. او غیر از زبان قیرقیزی، غالب آثارش را به زبان روسی نوشت تا شاید با كمك ترجمه آنان، وارد ادبیات جهانی شود. او در زمان گورباچف، سفیر شوروی در لوكزامبورگ و ازسال ۱۹۹۵ به بعد سفیر جمهوری قرقیزیستان در بروكسل شد. از جمله جوایز دریافتی آیتماتف:  جایزه لنین درسال ۱۹۶۳، جایزه دولتی شوروی درسال ۱۹۸۳ و جایزه ادبی كشور اتریش در سال ۱۹۹۴ می باشند.

 آیتماتف خالق آثاری مانند : وداع با گلزری ، نخستین معلم، نوول جمیله، مرد جوان و دریا، نمایشنامه صعود به قله فوچی یاما، كشتی بخاری سفید، ابر سفید چنگیزخان، یك روز طویل تر از زندگی، میدان اعدام، و اتوبیوگرافی دوران كودكی در قیرقیزیستان  هست.

او درآثارش به برخورد میان فرهنگ آسیایی و فرهنگ اروپایی – یا فرهنگ عشایری و فرهنگ صنعتی مدرن سوسیالیستی می پردازد، و در پایان با كمك ماركسیسم، وحدتی دیالكلیتكی بین آنان را، ممكن معرفی می نماید. احساسات، افكار، زندگی، آداب، رسوم، عناصر فولكلوریك، حساسیت زبانی، روانشناسی مردمی، سرنوشت، عقاید و فرهنگ آسیایی. مناظر زیبای وطن، اسطوره، افسانه، زورگویی و خودسری های بوروكراتیك استالینستی، نیز در آثار او جای مهمی دارند.

او موضوعات و مشكلات عملی نمودن سوسیالیسم در جمهوری های آسیایی شوروی سابق را نیز در آثارش به نقد می كشاند و به معرفی اسطوره و افسانه هایی می پردازد كه همچون نیرویی مذهبی یا سیاسی، برای ایدئولوژی ماركسیسم ایجاد دردسر می نمایند. در نوول مشهور او ، جمیله، دختر قرقیز جوانی است كه علیه اخلاق و فرهنگ سنتی به مبارزه می پردازد. و در داستان گلزری، بر اساس خوشبینی رئالیسم سوسیالیستی، خواننده باید با “ آخر خوش شاهنامه “ روبرو شود . این داستان او را شبیه نوول “پیرمرد و دریای “ همینگوی به حساب می آورند.