_________ استفاده از مطالب اين سايت با ذکر منبع بلامانع است _________

" کانون ایران قلم"

kanoon-ghalam@iran.de

www.iran-ghalam.de

 ازادبیات انقلابی-  تا آثاری احتیاط آمیز

09.05.2008

بهار نیکفر

Gerhart Hauptmann 1862 – 1946

جایزه نوبل برای ادبیات ناتورالیستی .

ازادبیات انقلابی-  تا آثاری احتیاط آمیز.

هاوپتمن ،نویسنده آلمانی وبرنده جایزه نوبل ادبیات سال 1912 ،یکی ازرهبران مکتب ادبی ناتورالیسم (طبیعتگرایی) انقلابی بود. او مهمترین نمایشنامه نویس این مکتب ادبی در پایان قرن 19 میباشد. وی غیر از درام،یکی از رهبران ادبیات مدرن آلمان است. اودر 25 سالگی باجریانات انقلابی ناتورالیستی و محافل سوسیال دمکرات آنزمان کشور خود آشنا شد. مکتب ناتورالیسم ازطریق او تعثیری اجتماعی وعام بخودگرفت. ناتورالیسم او از ناتورالیسم علمی وتجربی زولا فاصله گرفت،بااین حال او میگفت که : " کسیکه درباره ناتورالیسم حرف بزند،امیل زولا باعینک بزرگ آبی اش را جلوم ظاهرمیکند" . درادبیات ناتورالیستی اواهمیت خاصی به شرح محیط اطراف،بدبینی،احساسات، رویا، و پایان ناتمام داستان، داده میشود. اوبعدها ازادبیات ناتورالیستی بسوی ادبیات فلسفی،دینی،اسطوره ای و ناسیونالیستی رفت و درمکاتب دیگر دست بقلم برد. وی تاپایان عمر میان ادبیات انقلابی جوانی و ادبیات محافظه کار پیری درنوسان بود، چون بارها ازنظرسیاسی وقوانین سانسور تحت تعقیب حاکمان قرارگرفت . او در طی سن 83 ساله عمرخود شاهد 4-5 نظام سیاسی : ویلهلمی، پروسی،جمهوری وایمار،فاشیسم، و آلمان بعداز جنگ،گردید.

 درنمایشنامه " کارگران ریسندگی " او برای نخستین بار پرولتاریا بصورت مجموعه ای اعتراض آمیز ظاهرمیگردد. اودراین نمایشنامه موفق به طرح مسایل اجتماعی پایان دوره سرمایه داری آلمان شد. پدربزرگ وی شخصا درشورش کارگران ریسندگی شرق آلمان درسال 1844 شرکت داشت. اودراین اثر،شکست کارگاهها وصنایع دستی،دررقابت با سرمایه داری صنعتی رانشان میدهد. وی درغالب نمایشنامه هایش سخنگوی انسانهای محروم بود، به این سبب شکایت اجتماعی اورا همدردی باانسانهای بیچاره دانستند. او به انتقاد ازدولت اتوریته پروس نیز می پردازد.گروهی ازهمزمانانش اورا آنزمان نماینده ادبیات انقلابی وسیاسی بشمار می آوردند. آنزمان دولت و کلیسا، اعتصابات  کارگری را عملی کفرآمیز!بحساب می آوردند. وی درآثار نخستین خود، به تضاد میان سرمایه وکاراشاره میکند.اوخالق نمایشنامه های اجتماعی،انقلابی و دمکراتیک بود. درنمایشنامه های رئالیستی اواشاره به محیط اطراف و شخصیت انسانهای ساده ومحروم میشود،به این دلیل اینگونه آثارحتا امروزه اعتبارادبی جهانی دارند. اوموفق شد به طرح مسائل اجتماعی پایان دوره سرمایه داری بپردازد. وی آنزمان موفق ترین نویسنده تئاتر درآلمان بود،به این دلیل سه باراز اعطای جایزه دولتی شیلر به اوجلوگیری شد و در دوره حکومت پادشاهی،ازاوبارها شکایت گردید، ودرزمان فاشیسم از اجرای نمایشنامه هایش جلوگیری شد.بااین وجود وی نمایشنامه " کارگران ریسندگی " خودرا نمایشنامه ای سیاسی بحساب نمی آورد.

  هاوپتمن، باافکار آزادیخواهانه و دمکراتش،درجمهوری وایمار یکی ازمهمترین نمایندگان فکری آلمان بود. چون او به توصیف شرایط زندگی انسانهای محروم پرداخت،توماس مان بعدها اورا نویسنده " همدردی اجتماعی " نامید. در مراسم 60 مین سالروز تولد او،توماس مان گفته بود : " باطرح واقعیات زمان،سوسیالیسم به شما نویسنده- همدردی با کارگران-احترام می گذارد ". و چون گروهی اووآثارش راوکیل ساسی مردم میدانستند،درسال 1920 حتا صحبت از کاندیدشدن وی برای مقام صدراعظمی آلمان شد. وی گرچه درزمان جمهوری وایماربه حمایت ازآزادی پرداخت،با به قدرت رسیدن فاشیسم،ولی بدلیل کهولت و پیری از فضای پرسروصدای فرهنگی نازیها فاصله گرفت و خانه نشین شد ، گرچه نازیها 80 مین سالروز تولد اورا جشن گرفتند و به او لقب نویسنده کلاسیک دادند. درزمان جمهوری وایمار او درکنار توماس مان نماینده ادبیات آلمان بشمار میرفت. گرهارد هاوپتمن باعمر طولانی خودشاهد تضادهای گوناگون تاریخ آلمان شد. اودرآثارش بحران جامعه بورژوازی درآغاز و پایان جمهوری وایمار راطرح نمود. مطبوعات ارتجاعی و راستگرا گاهی برای تحقیر،عنوان "سوسیالیست" به او دادند. ازوی بعدها انتقادشد که چرا اودرزمان فاشیسم به مبارزه نپرداخت ویا دست به مهاجرت نزد،گرچه نازیها به آثار اوبادیده شک و بدگمانی می نگریستند. درباره وی منقدین ادبی نوشتند که اودر جوانی سوسیالیست بود و درپیری افتخار ملی بودن داشت. اودرزمان دولت پروس به افشای فساد،بوروکراتیسم و تنگ نظری حاکمان پرداخت. اواصرارداشت تا دیگران اورا شاعری ملی بدانند ونه نویسنده ای سیاسی ،اجتماعی،ویا ایدئولوزیک. جوایزادبی،دکتراهای افتخاری و جایزه نوبل باعث شدند که او غالبا در راه آشتی طبقات کوشش بنماید. سوسیالیستها به القابی مانند: وارث گوته، و آخرین کلاسیک،بادیده شک می نگریستند و دراینگونه تعارفات،بوی ناسیونالیستی را می دیدند. چون نازیها نیز اورا جشن گرفتند، در تاریخ ادبیات آلمان، بیوگرافی وی هنوز مورد بحث است .  فرانس مهرینگ ، یکی ازمنتقدین چپ، مدعی بود که اوبعدها باطرح موضوعات عرفانی و اسطوره ای بخدمت طبقه استثمارگر درآمده و به وظایف- اجتماعی انتقادی تئاتر خیانت نموده است . با این وجود زمانیکه ارتش سرخ، آلمان راتسخیر نمود،شوروی ها اورا زیر محافظت خود قرار دادند چون افسران مسئول، نمایشنامه " کارگران ریسندگی " اورا قبلا دیده بودند و برای نویسنده اش احترام زیادی قائل بودند. هاوپتمن یکسال بعداز پایان جنگ جهانی دوم و شکست آلمان، در بخش غربی آلمان، درگذشت .

 گرهارد هاوپتمن درآثار بیشمارش به معرفی و تفسیر تکاندهنده فقراجتماعی درآلمان پرداخت. او نشان میدهد که چگونه درمقابل زحمتکشان،وحدتی از دولت،کلیسا و صنعت به صف ایستاده اند. به او لقب کلاسیک زنده و نو داده شده است. گرچه نمایشنامه های او زمین لرزه ای علیه حاکمان بودند، او خودرا نه متفکر و نه روشنفکر بلکه نویسنده خلق و شاعر ملی بحساب می آورد. هاوپتمن باانتقاد ازکلیسا وجامعه،خالق درام اجتماعی شد. نمایشنامه هایش گاهی با اوتوپی های رابینسونی درخدمت هومانیسم قرارگرفتند. وی گاهی خودرا نابغه میدانست چون درنظراو نابغه کسی است که در صف اول، برای افشای حقیقت به مبارزه بپردازد.اوبا نوگرایی در تئاتر آلمان آنرا وارد دوره مدرنیته نمود وغیراز دفاع از صلح و دمکراسی درپایان عمر به معرفی  ارزشهای ملی جامعه اش پرداخت، گرچه وی درپایان عمر آثاری رمانتیک و غیررئالیستی آفرید. او میگفت که نه شورشی و نه مبلغ یک ایدئولوژی،بلکه خالق هومانیسم درنمایشنامه نویسی است، با این حال اودرپایان عمر بجای موضوعات کارگری و مبارزه طبقاتی سراغ مسائل دینی و اسطوره ای، و بجای آثارخلقی،سراغ ادبیات رمانتیک و سنبلیک رفت. وی با تکیه بر: گوته،آشیلوس،و اویریپوس ، لباس کلاسیک و سنتی پوشید، و درسالهای آخر میگفت که نجات بشر درهمکاری است و نه در مخالفت. به این دلیل خوانندگان آلمانی او هنوز درانتظار یک قضاوت ادبی و تاریخی درباره رد و یا تایید نظرات وی میباشند .

  70مین سالروز تولد هاوپتمن مصادف شدبا 100مین سالگرد مرگ گوته . او حتا چهره و قیافه ای چون گوته داشت. وی از خانواده ای ساده و کارگری برخواسته بود و تحصیلات دانشگاهی نداشت گرچه در کلاسهای درس هنر و تاریخ شرکت نمود. پدر وی دارای یک مسافرخانه بود و اوخود مدتی کارگر کشاورزی بود . ازدواج وی با یک دختر ثروتمند باعث شد که او بتواند به فعالیتهای ادبی اش بپردازد . بعدها ولی به سبب موفقیت ادبی، او داری کلفت،آشپز و درشکه چی گردید. وی درسالهای نوجوانی با محافل اوتوپیستی و آرمانخواه تماس گرفته بود.

  هاوپتمن غیرازنمایشنامه،خالق رمان،نوول،مقاله،شعر و داستان نیز بود. او همچون لردبایرون از انقلاب ادبی میگفت وخودرا شاگرد شکسپیر،هلدرلین،ایبسن،گوته، و تولستوی میدانست . کارل سوکرمایر،نویسنده آلمانی، مینویسد که او بزرگترین چهره ادبی قرن 19 آلمان بود. وی پایه گذار نمایشنامه های مدرن و اجتماعی آلمان است و میگفت حتا هنر و ادبیات کلاسیک نباید فقط خاص ثروتمندان باشند.

  از جمله آثار بیشمار هاوپتمن: 50 نمایشنامه، 20 رمان، دهها کتاب شعر و داستان هستند. آثار او بخشی از هنر مدرن درادبیات می باشند. مجموعه آثار 11 جلدی وی بین سالهای 1962- 1973 منتشرشدند. ازجمله مشهورترین کتاب های او : پیش از طلوع آفتاب، کارگران ریسندگی ، ماجرای زندگی ام، موشهای صحرایی،مامور راه آهن، ناخدای کشتی، ناقوس غرق شده،خروس سرخ،بهار یونانی،مرگ آقاممنون،کمان اودیسه،کتاب اشتیاق ها، جزیره مادران کبیر،پوست بیدستر سگ آبی، و اعترافات یک هومانیست جوان، می باشند.

  وبلاگ نویسنده »www.siyasatmadaran.blogfa.com              

 

 

مطالب در ارتباط:

ــ سالگرد کتاب‌سوزان در آلمان نازی؛ اعلام جنگ به فرهنگ ( بی بی سی )

ــ یادی از دو نویسنده سیاسی زمان فاشیسم ( بهار نیکفر )

ــ اخلاق و سياست در بازخواني ماکياولي ( حسین فراستخواه )

ــ آشتی با فلسفه معترض مسیحی قرون وسطایی ( روسیا روشن )

 

 سایت ایران قلم از انتشار مطالب و مقالاتی که در آن کلمات توهین آمیز استفاده شده، معذور است

مسئولیت مطالب درج شده بر عهده نویسندگان آن می باشد