_________ استفاده از مطالب اين سايت با ذکر منبع بلامانع است _________

" کانون قلم"

رمان طوبی و معنای شب

رادیو بی بی سی

30.01.2007

رمان 'طوبا و معنای شب' و نيز 'زنان بدون مردان'، نوشته شهرنوش پارسی‌پور به چندين زبان ترجمه شده‌اند. 'طوبا و معنای شب' به زبان‌های آلمانی، ايتاليايی، لهستانی و انگليسی و 'زنان بدون مردان' به زبان‌های سوئدی، هلندی، فرانسوی، ايتاليايی، اسپانيايی، انگليسی و مالايالامی (زبان ايالت کارلای هند)، ترجمه شده‌اند.

سال گذشته، انتشارات فمينيست‌ پرس آمريکا پس از عرضه نسخه جيبی زنان بدون مردان، ترجمه انگليسی طوبا و معنای شب را نيز با ترجمه "کامران تلطف"، استاد رشته مطالعات خاور نزديک و ايرانشناسی در دانشگاه آريزونا و "حوا هوشمند"، مترجم، منتشر کرد.

پيش از آن نيز زنان بدون مردان، با ترجمه "کامران تلطف"، و "جاسلين شارلوت" توسط انتشارات دانشگاه سيراکيوز آمريکا به زبان انگليسی منتشر شده بود.

از نيمه دوم دهه هفتاد، يعنی يک دهه پس از رشد فزاينده خروج ايرانيان از ايران تا به امروز، ترجمه "ادبيات فارسی معاصر" به زبان‌های مختلف جهان، تبديل به يک جريان شده است. در حالی که پيش از اين مقطع، ترجمه ادبيات معاصر ايران به زبان‌های مختلف، به صورت گاهگاهی اتفاق می‌افتاد. اما ترجمه ‌های دو دهه اخير، جز در موارد استثنايی به بازار کتاب اروپا و امريکا راه نيافته‌اند و در بهترين شرايط در محدوده‌های روشنفکری باقی مانده‌اند. به ديگر سخن، تا به امروز ترجمه آثار ادبی معاصر ايران اگرچه مديون پادرميانی ايرانيان علاقه‌مند به فرهنگ در کشورهای اروپايی و امريکايی بوده است، اما اغلب اين آثار به دليل عدم آشنايی ايرانيان با سيستم پخش و توزيع کتاب در اروپا و آمريکا، در بهترين حالت، فقط به کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی عرضه شده‌اند‌، و در آنجا نيز اغلب در انزوا باقی مانده‌اند. پايين بودن سطح کيفی کار، انتخاب اثر نامناسب برای ترجمه، و کيفيت ظاهری کتاب همگی از عواملی هستند که به اين انزوا دامن می‌زنند.

اما از سويی ديگر آثار تعدادی از نويسندگان ايرانی که به طور مستقيم به زبان کشورهای ميزبان نوشته شده است با استقبال قشر کتابخوان روبه‌رو می‌شوند. به عنوان مثال در سوئد، درباره کتاب يک دختر جوان ايرانی با عنوان اسمش را هرچی می‌خوای بذار! نوشته "مرجانه بختياری" به زبان سوئدی، ده‌ها نقد در نشريات معتبر منتشر می‌شود، و يا در آمريکا کتاب لوليتاخوانی در تهران نوشته "آذر نفيسی" به زبان انگليسی، چند هفته در صدر کتاب‌های پرفروش قرار می‌گيرد و يا ترجمه کتاب‌های "مرجان ساتراپی" که ابتدا به زبان فرانسه نوشته شده با استقبال خوبی در چند کشور اروپايی و آمريکايی روبه‌رو می‌شود.

اين استقبال نشان می‌دهد که زمينه توجه به ادبيات ايران در غرب مهيا شده اما امکانات ورود به بازار کتاب آن و هم‌چنين شناخت ضرورت‌ها و ويژگی‌های آن در ميان ايرانيان علاقه‌مند به فعاليت فرهنگی هنوز به ميزان کافی وجود ندارد.

پيش از اين، ترجمه رمان بامداد خمار نوشته "فتانه حاج‌سيدجوادی" و چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم نوشته "زويا پيرزاد" جزو معدود ترجمه‌هايی از ادبيات معاصر فارسی بود که موفق شد در بازار کتاب کشورهای اروپايی نفوذ کند؛ و حالا در سطحی ديگر، ترجمه رمان طوبا و معنای شب که ده‌ها نقد، بررسی و معرفی درباره آن در نشريات دانشگاهی آمريکا منتشر شده، توانسته است از نيمه نخست سال 2006 در کتاب‌فروشی‌های معتبر اين کشور عرضه شود.

مطالعه رمان طوبا و معنای شب و داستان بلند زنان بدون مردان، از آنجا که برشی از تاريخ معاصر ايران، باورهای حاکم بر فرهنگ ايران و وضعيت زن در ايران را نشان می‌دهد از سوی برخی از استادان دانشگاههای آمريکا، به دانشجويان پيشنهاد می‌شود. اين رمان تا به امروز به عنوان يک پيشنهاد مطالعاتی مورد استفاده دانشگاهيان و دانشجويانی قرار گرفته است که در رشته‌های مربوط به خاورميانه و ايران‌شناسی در آمريکا تحصيل می‌کنند.

کامران تلطف می گويد دانشجويان رشته‌هايی چون ادبيات فارسی، ادبيات زنان در خاورميانه، مطالعات زنان، تاريخ و زن در اسلام می‌توانند به اين کتاب مراجعه کنند. وی توضيح می‌دهد که از کتاب طوبا و معنای شب که نقش تاريخ معاصر ايران در آن قابل ملاحظه است ر محافل و نشريات دانشگاهی استقبال خوبی شده است. از جمله در دانشگاه‌های آريزونا براندايس، مريلند، واشنگتن، داکوتای شمالی، يورک، و غيره. از طريق کتابخانه‌ها نيز می‌توان به ده‌ها مقاله درباره اين رمان در نشريات دانشگاهی دسترسی پيدا کرد.

او که پيش از اين در سال ۲۰۰۴ بخشی از رمان طوبا و معنای شب را برای نشريه آکادميک "World Literature Today" (ادبيات معاصر جهان) ترجمه کرده و در همين نشريه نيز مقاله‌ای درباره کارهای پارسی‌پور نوشته بود توضيح می‌دهد که "در اين رمان ارجاعات مذهبی، ادبی و فرهنگی متعددی وجود دارد که خواه ‌ناخواه مخاطب آن را خاص می‌کند و نبايد توقع داشت که يکباره توجه عامه مردم آمريکا را جلب کند و جزو رمان‌های پرفروش قرار بگيرد".

داستان طوبا و معنای شب، رويدادهايی از دوران مشروطه تا اواسط دوره محمدرضا پهلوی را در بر می‌گيرد. افت و خيزهای مهم تاريخ صد ساله معاصر ايران بستر حوادث اين رمان است که آگاهی از آن زمينه تاريخی ارتباط با کتاب و شخصيت‌های داستانی آن را ساده‌تر می‌کند.

تلطف در مقدمه رمان طوبا و معنای شب با عنوان "ترجمه تجربه زنان"، آن را ادامه منطقی زنان بدون مردان می‌داند و می‌گويد: "اين دو کتاب شهرنوش پارسی‌پور و به ويژه زنان بدون مردان نقش مهمی در برپايی گفتمان ادبی فمينيستی ايران بازی کرده‌اند و شباهت‌های بسياری بين آنها وجود دارد. اين دو کتاب از حيث کوشش و تلاش زنان برای رسيدن به استقلال، نشان دادن ستم فرهنگی که بر آن‌ها وارد می‌شود و هم از نظر شکل و زبان ادبی يک جهش در ادبيات ما به شمار می‌آيند چرا که نويسنده از رئاليسم سوسياليستی فاصله می‌گيرد، قدم فراتر می‌گذارد و از شيوه‌های سوررئاليستی برای مفاهيمی که بيانشان دشوار است استفاده می‌کند. به نظر من کتاب طوبا و معنای شب می‌تواند هم برای مخاطب جدی ادبيات جالب باشد و هم برای کسانی که مسائل زنان شرقی و کشورهای اسلامی را دنبال می‌کنند".

در کتاب طوبا و معنای شب اشارات فراوانی به شاعران کلاسيک فارسی چون مولانا، عطار، حافظ، و همچنين به آثار ادبيات معاصر و به ويژه صادق هدايت و بوف کور وی وجود دارد که خواننده غير ايرانی برای فهم آن نياز به توضيحات افزوده مترجم دارد. تلطف، با گريز از گزينش زيرنويس تلاش کرده است با کمترين کلام، اطلاعات لازم را در متن رمان ارائه دهد: "مثلاً در جايی خانم پارسی‌پور از اتوبوس سيمی حرف می‌زند که مسافرها را از تهران به کرمانشاه می‌برد. در يک فرهنگ لغت توانستيم اطلاعاتی راجع به آن پيدا کنيم که آن هم در نهايت به کتاب طوبا و معنای شب ارجاع داده بود. سعی کرديم در کتاب، اين حالت که مسافرها را با طناب در جايشان محکم می‌کردند در چند کلمه به متن اضافه کنيم و يا وقتی از مفاهيم درويش‌گری يا فلسفه مولانا يا بوف کور صادق هدايت و دختر اثيری حرف زده می‌شد، از قول شخصيتی در داستان اطلاعاتی به آن اضافه کنيم يا واژه‌ای نزديک به مفهوم دختر اثيری را پيدا کنيم".

"حورا ياوری"، پژوهشگر، منتقد ادبی و استاد دانشگاه، که موخره ‌ای بر اين کتاب نوشته، در مقاله خود به عرفان و معنای خانه در اين رمان پرداخته است. به عقيده وی، نويسنده در اين کتاب، تاريخ مشروطه ايران را به زبان ادبی روايت کرده است و چه بسا گزارش معتبرتری نيز از مشروطه به خواننده می‌دهد. به گفته خانم ياوری، رمان طوبا و معنای شب سرشار از استعاره، تشبيه و نشانه هايی است که فهم آن را برای خواننده عامه سخت می کند و درک کتاب، مستلزم درک جامعه ايران و فرهنگ اسلامی است.

به گفته کامران تلطف، رمان طوبا و معنای شب، علاوه بر موفقيت در دانشگاه‌های آمريکا در نشريات معتبر اين کشور نيز معرفی شده است. برای مثال نشريه Publishers Weekly (پابليشرز ويکلی) نيز در مقاله‌ای با تاکيد بر سبک ويژه شهرنوش پارسی‌پور، به نقش وی در ادبيات مدرن زنانه پرداخته و نوشته است: "با اين کتاب، پارسی‌پور به ادبيات فمينيستی در زبان انگليسی کمک کرده است".

"فی چدوی"، منتقد ادبی، نيز در نشريه Library Journal Reviews (نشريه کتابداری آمريکا) می‌نويسد: "عدم آگاهی خوانندگان با مقوله‌هايی از قبيل صوفيگری مانع لذت بردن از خواندن اين کتاب نمی‌شود."

علاوه بر روزنامه‌نگاران غير ايرانی، چند تن از نويسندگان ايرانی ساکن آمريکا نيز نقد و نظرهايی با زاويه ديدهای مختلف، درباره رمان طوبا و معنای شب در نشريات انگليسی‌زبان نوشته‌اند.

"آذر نفيسی"، مترجم، داستان‌نويس و منتقد که در مورد کتاب و بر پشت جلد آن نوشته "قهرمانان زن در اين رمان مانند خود پارسی‌پور به قيام برمی‌خيزند"، در مقاله‌ای در سايت اينترنتیIran chamber society با اشاره‌ای به ادبيات کلاسيک ايران، نوشته است که زنان در اين کارها نقش مرکزی دارند و در تغييرات جامعه ايفای نقش می‌کنند و علی‌رغم اين که در اوج جامعه مردسالارانه نوشته شده‌اند اما حضور فعال زنان، وقايع را تغيير می‌دهد و مردان را از شکل سنتی خود خارج می‌کند و روزمره آن‌ها را دستخوش تغيير می‌کند.

نفيسی با توضيح اين که شخصيت‌های رمان‌های امروز، در سايه فرورفته و غيرواقعی‌تر از رمان‌های اوليه ايران هستند، با اشاره به رمان طوبا و معنای شب، نوشته است در اين رمان زن به دنبال جايگاه اصلی خود در اين جهان است ولی هرگز اين جست و جو متمرکز نمی‌شود و به شکل معين در عالم واقعيت در نمی‌آيد.

نفيسی، طوبا و معنای شب را به گريه ‌ای بی‌پايان در صدای داستان‌های ايرانی چند سال اخير تشبيه کرده است که يا صداهايی بدون تصوير خلق کرده‌اند و يا تصويری بدون صدا در تالار آينه بوده‌اند.

توضیحات:

شهرنوش پارسی‌پور ۶۱ ساله است و در آمريکا زندگی می‌کند. از او تا به امروز دو مجموعه داستان تجربه‌های آزاد (۱۳۵۷، بازچاپ: باران در سوئد،۱۳۷۱) و آويزه‌های بلور (۱۳۵۶، بازچاپ: باران، ۱۳۷۱)، و رمان‌های سگ و زمستان بلند (۱۳۵۴)، طوبا و معنای شب (۱۳۶۸)، زنان بدون مردان (نشر نقره، بازچاپ: باران)، عقل آبی(باران، ۱۳۷۳)، بر بال باد نشستن (باران، ۱۳۸۱)، شيوا (باران، ۱۳۷۸)، آداب صرف چای در حضور گرگ(نشر تصوير در آمريکا، ۱۳۷۲)، و ماجراهای ساده و کوچک روح درخت (باران، ۱۳۷۸)؛ و همچنين خاطرات زندان (باران،۱۳۷۵) و داستانی برای کودکان با عنوان توپک قرمز منتشر شده است.

 

 سایت ایران قلم از انتشار مطالب و مقالاتی که در آن کلمات توهین آمیز استفاده شده، معذور است

مسئولیت مطالب درج شده بر عهده نویسندگان آن می باشد