نادره مستشار

آدام اسميت و دانشجويان اخراجي!

---------------------------------------------------------------             

اخلاق در چهارچوب اقتصاد .

انديشه غرب و آغاز علم اقتصاد .

آدام اسميت .Adam Smith 1723 – 1790                

درترم اول دانشگاه ، زمانيكه دكتر “ب. قديري اصلي“ كتاب “اصول اقتصاد“ ، اقتباس يا تاليف !؟ شده “آدام اسميت“ خودرا معرفي ميكرد ، دو دانشجو؛ كه بعدا هردو از دانشگاه نيزاخراج  شدند، دست به اعتراض زدند. اولي خطاب به استاد گفت :شما كه در كتابتان به انتقاد از اقتصاد سوسياليستي مي پردازيد، چرا نظر چند ماركسيست را درآنجا براي آشنايي مانياورده ايد؟، و دانشجوي دوم يعني ميرسعيدي (يادش پايدار!، دوستي اخيرا ميگفت كه همچون نامي  را درليست شهيدان مجاهد ديده است)، به انتقاد از مقدمه كتاب پرداخت،وگفت: چرا نويسنده درآنجا شهادت امام حسين در صحراي كربلا را بدليل كمبود آب و تشنگي وي قيد كرده است ؟؛(دررابطه با اينكه كمبود كالا خودبخود موجب افزايش قيمت نشده و ارزش واقعي آن را نشان نميدهد ، چون آب يا هوا با وجوديكه كالاهاي ارزشمندي هستند ولي در شرايط معمولي با قيمت بالاخريد و فروش نمي شوند) . دكتر قديري هم كه طبق معمول اهل بحث و مشاجره نبود، با چهره اي شاد و ساده و لب هاي رنگ شرابي! با لهجه اي شمالي، در جواب انتقاد اول گفت :ايكاش وزارت علوم و اموزش عالي، يك هواپيما در اختيار آنان ميگذاشت تا سري به شوروي بزنند و ببينند كه اقتصاد سوسياليستي چه مشكلاتي دارد!، و در رابطه با ايراد دوم ،عذرخواهي نمود كه منظورش جريحه دارنمودن احساسات مذهبي خوانندگان و يالوث كردن مبارزه و شهادت نبوده است، و قول داد كه در چاپهاي بعدي مقدمه كتاب را اصلاح نمايد.البته هنوز كميته و انجمن هاي اسلامي از مراكز به دانشكدهها،براي پاكسازي لشكركشي نكرده بودند!. -امروز در اينجا غيراز ياد سه خاطره از انسانهاي جالب فوق ، به معرفي آدم اسميت پرداخته ميشود، چون حال كه استراتژي سوسياليسم را با تاكتيك سوسيال دمكراسي عوض كرده اند، مطالعه نظرات پوپر، وبر ، كانت ، و آدام اسميت را نيز دركنار آثار كائوتسكي و هابرماس بايدقرار داد!.

 اسميت ، فيلسوف اخلاق،و اقتصاددان ملي، را پدر اصول علم اقتصاد و خالق آموزشهاي كلاسيك درعلم اقتصاد مي نامند، چون او به شرح سيستماتيك نظريه اقتصاد ليبرالي قرن 18 پرداخت و راهبر ليبراليسم اقتصادي و پايه گذار اقتصادملي كلاسيك بود ؛ يعني اوموجب ترقي و تحول علوم اقتصادي درعرب شد. بدين سبب هورا و كف زدن هاي كاپيتاليسم مكتب منچستري قرن 19 كه اورا قهرمان ملي خوددانست ، بي دليل نبود. ازجانب ديگر تحقيقات اقتصاد عمومي او روي : ماركس، ريكاردو، و ميل نيز اثرگذاشتند. اسميت كه فقط منافع و مزاياي تحولات سرمايه داري را مد نظر داشت، در كنار هگل يكي از آموزگاران مهم ماركس در بعضي از زمينه هاي تحليل اقتصادي بود.او تاكيد خاص روي كار براي ثروت اجتماعي ميكرد و ميگفت كه ثروت ملي وابسته به نوع و مقدار كار اجتماعي است.درنظر او تفكرات فلسفه اخلاق،پايه عمل اقتصادي افراد ميتوانند بشوند . وفرق او با مكتب فيزيوكراتها(حاكميت طبيعت) در اين بود كه آنها توليد و ثروت را فقط در كاركشاورزي مي ديدند. در نظر اسميت سه عامل توليد يعني كار، سرمايه. و زمين باعث مزد، سود، و بهره ميشوند.اوپايه گذار علم اقتصادناميده ميشود چون تحقيقاتي پيرامون تقسيم كار، جريان مبادله، و نقش پول در نظام اقتصادي نموده است.

  گرچه درتاريخ فلسفه ، فلسفه اخلاق او، يك يادداشت ناچيز است،  ولي اوروي لسينگ، هردر، كانت ، و شلر ،اثر مهمي گذاشت . غير از قواي حسي پنجگانه ، او حس اخلاقي را نيز به آنان اضافه كرد. در نظر او احساسات اخلاقي، طبيعي و ذاتي هستند، آنها موجب ميشوند كه انسان، نيكوكار و جمعگرا و اجتماعي بشود. تحت تاثير نظريه اخلاق آدام اسميت، علومي مانند جامعه شناسي ، تاريخ اجتماعي، و اصول اقتصاد عمومي نيز تشكيل شده اند و آنطور كه هگل ميگفت ؛ايده آشتي عقل با طبيعت در جريان تاريخي، نزد روسو و اسميت نيز وجودداشته است.آندو از طريق كارانساني موجب تشكيل تاريخ شده و از طرف ايده آليسم آلمان خصوصا هگل نيز پذيرفته شده اند.تجزيه و تحليل سرمايه داري اسميت بطور عيني به نظرات تاريخ هگل نزديك هست. چفت و لولايي ميان سنت عظيم تجربه گرايي(امپريسم) انگليسي و افكار اجتماعي-تاريخي ايده آليسم آلماني خصوصا هگل وجوددارد و در انگليس فايده گرايان ( اوتيليتاريسم ها) سالها متكي به جنبه هاي عملي اقتصادي فلسفه اسميت بودند.

  آدام اسميت تماس نزديكي با نمايندگان مكتب اقتصادي فيزيوكراتها داشت.به نظر او دولت وظايف  عمومي خيرخواهانه اي مانند دفاع، تشكيل ساختارهاي بنيادين اقتصادي مانند پل و جاده، آموزش و امنيت يا قانونگذار چهارچوب وشرايط حقوقي، سازماني، و مؤسسه اي، ميباشد . اقتصاد ملي كلاسيك او، شاخه علمي آموزشي اقتصاد است،آن بخشي از علوم بيشمار اقتصادي است كه ميتوانند شامل تئوري سياست اقتصادي باشد . آن در قرن بيست با بكارگرفتن رياضيات، وسعت يافت . نظريه رفاه، نظريه درآمد، نظريه اشتغال، نظريه تصميم و ريسك، نظريه رقابت ، از جمله شاخه هاي آن هستند . نظرات آدام اسميت نه تنها در ميان سرمايه داران آمريكا بلكه در ميان سوسيال دمكرات هاي اروپا خصوصا در نظريه بازارآزاد “اجتماعي“ مورد استفاده قرار گرفتند.

   آدام اسميت بين سالهاي 1723 تا 1790 در انگليس زندگي نمود.پدرش قاضي و يكي از كارمندان ارشد نظام سلطنتي بريتانيا بود . درنوجواني وي به تحصيل فلسفه اخلاق، علوم ادبي، لغت و زبانهاي كلاسيك، رياضيات،فيزيك، فلسفه پرداخت . مشوق ، معلم و دوست او ، داويد هيوم مشهور بود. وي سالها استاد و معلم خصوصي در منطق، فلسفه اخلاق، آئين سخنوري، و ادبيات انگليسي بود. او با دانشنامه نويساني مانند ديدرو، ولتر ، و دالامبر شخصا درفرانسه آشناگرديد. از جمله آثار او : نظريه احساسات اخلاقي ، و كتاب قطور هزار صفحه اي “ رفاه و ثروت ملل “ هستند.

 سایت ایران قلم از انتشار مطالب و مقالاتی که در آن کلمات توهین آمیز استفاده شده، معذور است

مسئولیت مطالب درج شده بر عهده نویسندگان آن می باشد