علت چراغ سبز رهبران ايران و آمريكا به مذاكره بغداد

03.06.2007

کریستین ساینس مانیتور

در حالي كه تاكنون تحليل‌هاي گوناگوني از نتايج اولين مذاكره رسمي جمهوري اسلامي و ايالات متحده منتشر شده، روزنامه «كريستين ساينس مانيتور» از نگاهي عميق‌تر با اشاره به چراغ سبز بلندپايه‌ترين رهبران ايران و آمريكا براي مذاكرات بغداد، به تحليل چرايي اين رويكرد متفاوت با گذشته پرداخت است.

 اين روزنامه آمريكايي نوشت: نخستين ديدار مقامات رده بالاي آمريكا و ايران در بيش از دو دهه هيچ‌گاه چندان دوستانه و گرم نبود. اما اين واقعيت را بايد بپذيريم كه گفت‌وگوي چهار ساعته درباره امنيت عراق، نشان مي‌دهد كه طرفين و يا بهتر بگوييم رهبران هر دو طرف، چقدر به اين مذاكرات نياز داشتند!

از طرف آمريكا و براي جورج بوش، پيوستن به اين مذاكرات، نشان‌دهنده موضعي جديد براي آزمايش همه راه‌هاي ديپلماتيك براي ايجاد امنيت و ثبات بيشتر در عراق است. فراتر از آن، اين روند نشانه‌اي از احياي عمل‌گرايي در سياست خارجي آمريكاست.

براي آيت‌الله خامنه‌اي، رهبر ايران، نشستن بر سر ميز مذاكره با آمريكا، شناسايي ويژه‌اي از سوي ابرقدرت جهان است؛ شناسايي اين‌كه ايران قدرت چشمگيري نه تنها در عراق، بلكه در خاورميانه است.

ايران روز دوشنبه با توجه به اين هدف، پيشنهاد ايجاد مكانيزمي سه‌جانبه متشكل از آمريكا، ايران و عراق را براي بهبود مسائل امنيتي عراق داد؛ پيشنهادي كه اگر پذيرفته شود، آمريكا را به شدت وارد گفت‌وگو با ايران خواهد كرد.
«رايان كروكر» هم اين پيشنهاد را رد نكرد، اما تصويب آن را به تأييد واشنگتن منوط دانست.

اما موضعگيري مثبت كروكر درباره مذاكرات كه نخستين خواسته‌اش، قطع ارسال سلاح و تجهيزات به شورشيان عراقي از سوي ايران بود، بدون هيچ‌گونه نگرش منفي، نشان مي‌دهد كه آمريكا نيز خواستار ادامه اين روند است.

«خودان كول»، كارشناس عراق و نهضت شيعيان در دانشگاه ميشيگان، مي‌گويد: «اين مذاكرات بدون حمايت بوش و [آيت‌الله] خامنه‌اي صورت نمي‌گرفت. بوش به جايي رسيده كه براي نجات، همه كاري مي‌كند».

وي همچنين به افزايش نفوذ كاندوليزا رايس، وزير امور خارجه آمريكا و تيم جديد دولت براي كار بر مسئله عراق تأكيد مي‌كند؛ تيمي متشكل از «رابرت گيتس»، وزير دفاع و ژنرال «ديويد پترانوس»، نماينده گيتس در عراق و همچنين كروكر كه به تازگي از پاكستان به عراق آمده است.

«حسين حافظ»، از اساتيد روابط بين‌الملل دانشگاه بغداد، مي‌گويد: «[آيت‌الله] خامنه‌اي، خواستار برقراري روابطي جديد با جهان است. او مي‌خواهد روند مذاكراتي را كه با غرب آغاز شده، ادامه دهد، اما خواستار آن است كه اين مذاكرات، منجر به آن شود كه ايران به عنوان قدرتي شناخته شود كه بايد در معادلات منطقه حتما به شمار آيد».

اما اين مذاكرات براي موفقيت، دست‌كم بايد دو مانع بزرگ را از سر راه بردارد: نخست اين‌كه در هر دو كشور، مخالفت‌هاي قدرتمندانه‌اي درباره هرگونه حركت براي تنش‌زدايي بين ايران و آمريكا موجود است و ديگر آ‌ن‌‌كه نشان دادن حسن رفتار از سوي ايراني‌ها كه كروكر گفته منتظر ديدن آن است، كمي سخت به نظر مي‌رسد.

كول مي‌گويد: «مذاكرات ايران و آمريكا براي عناصر خاصي در واشنگتن و تهران نامطلوب است. هواداران چني مخالف اين كار هستند و دستگيري فعالان علمي ايراني ـ آمريكايي در روزهاي اخير، نيز حركتي از سوي هواداران احمدي‌نژاد براي خرابكاري در اين روند است».

«استيون كلمونز»، مدير برنامه استراتژي آمريكا در بنياد جديد آمريكايي واشنگتن هم مي‌گويد كه در سخنان اخير خود با مقامات كاخ سفيد، آنان گفته‌اند: ديك چني به شدت مي‌ترسد كه بوش مذاكره با ايران را به صورت جدي دنبال كند.

در ايران نيز بسياري از عناصر هم‌راستا با احمدي‌نژاد بر اين باورند كه به دست آوردن اين نفوذ در منطقه توسط ايران، تنها در سايه ايستادن در برابر آمريكا ممكن شده است.

كول مي‌گويد: تاكنون مذاكرات آمريكا و ايران، تنها نشانه‌اي از يك عمل‌گرايي جديد بوده، اما آمريكا به شدت نگران افزايش نفوذ ايران در جنوب عراق است.

حافظ هم مي‌گويد: ايران در مذاكرات دوشنبه با تأكيد بر اين‌كه آمريكا در آموزش نيروهاي امنيتي عراق به اندازه كافي تلاش نكرده است، نشان داد كه خواستار خروج آمريكا از عراق نيست.

در همين حال «آسوشيتدپرس» هم از ترس مقامات و صاحب‌نظران عرب از گفت‌وگوي ميان ايران و آمريكا و نگراني آنان از اين‌‌كه نزديك شدن اين دو كشور باعث خروج آنان از آينده عراق شود، خبر داد.

«عمرو موسي»، رئيس اتحاديه عرب گفت: «اين اتحاديه هميشه از مذاكره ايران و آمريكا دفاع كرده است اما اين دو تنها طرفين امنيت عراق نيستند كه نگران اوضاع اين كشور باشند. مسائل عراق نبايد زياد از منافع اعراب فاصله بگيرد. ما به عنوان كشورهاي همسايه عراق نيز چون اين كشور عضوي از اتحاديه عرب است،‌ نگران اوضاع آن هستيم».

اعراب همچنين از اتمي شدن ايران و يا ايجاد جنگ بين ايران و آمريكا نيز هراسانند.
«عبدالعزيز ساگر»، مدير مركز مطالعات خليج دوبي مي‌گويد: «ايران از هرج‌ومرج عراق به خوبي براي پايان دادن به منازعه‌اش با آمريكا استفاده كرده است كه بحثي بسيار متفاوت‌تر از همسايگان عراق است. ما نمي‌خواهيم عراق به ماهواره ايراني‌ها تبديل شود».