فرقه ها، تشکلات موازی و مکانیزم های کنترل از راه دور ـ 2

04.07.2008

مؤلف: گروه تحقیق و پژوهش

شاید باور این حقیقت که برای اولین بار مناسبات فرقه ای با وقوع انقلاب ایدئولوژیک درونی مجاهدین خلق در قلب جامعه آزاد و دمکراتیک غرب جرقه خورد و نطفه بست، کمی مشکل باشد. اما واقعیت این است که مجاهدین پیشتر از اینکه به قرارگاه اشرف بروند و آنجا را به مکان استقرار ایدئولوژیکی - فرقه ای خود تبدیل کنند، این مناسبات را در اوور و در قلب پاریس به راه انداختند. انتقال مجاهدین به قرارگاه اشرف صرفنظر از همه پی آمدهای سیاسی - استراتژیکی اش بیشترین اهمیتی که در پی داشت این بود که ظرف و بستر معمول فرقه را برای تعمیق مناسبات خاص فراهم آورد. به این ترتیب می توان اهمیت این شهر را در راستای محقق شدن یکی از شاخص های فرقه ها یعنی ایزولاسیون ارزیابی کرد. با این حال به دلیل بافت و ماهیت سیاسی فرقه مجاهدین و ضرورت ناگزیر تعاملات در بیرون از خود، ایجاد تشکیلات موازی و از سوی دیگر حفظ بخشی از اعضای رسمی سازمان در غرب ضرورت همسویی آنها را با مناسبات حاکم بر اشرف اجتناب ناپذیر کرد. گو اینکه در مراحل اولیه حضور مجاهدین در اشرف کیفیت مناسبات درونی مجاهدین در مقایسه با یک دهه بعد کیفیتی متفاوت به خود گرفت.

لازم به ذکر است که وجود تشکل های موازی در مجاهدین اساسا پدیده خلق الساعه ای نیست. با نگاهی اجمالی به تاریخچه سازمان مجاهدین و حداقل پس از انقلاب سال 57 ایران، گرایش به همسو سازی تشکیلاتی یکی از حربه های متداول مجاهدین برای جذب نیرو و همچنین ردگم کردن بوده است. دلیل عمده این گرایش را بیش از هر چیز باید در خصلت دوگانگی و اخلاقیات خاص مجاهدین ردیابی کرد. صرفنظر از همه دلایل فرضی و سیاسی که در این رابطه می توان متصور شد، این ویژگی و به خصوص در سال های استقرار مجاهدین در غرب و به دلیل از دست دادن حداقل مشروعیت و بی پایگی سیاسی به واسطه عملکردهای ضدملی و فقدان مشروعیت، یکی از دلایل محوری گرایش به کثرت گرایی تشکیلاتی بود. در عین حال این وجه (کثرت گرایی تشکیلاتی) ذاتی تمامی فرقه ها است. چنانچه دکتر سینگر در این رابطه تاکید دارد:

"به شکلی البته تمامی فرقه ها تکثر در متن واحد هستند." (1)

در این راستا تاسیس شورای ملی مقاومت را می توان یکی از تشکیلات پوششی مهم مجاهدین در غرب ارزیابی کرد. با این توضیح که این تشکل در مقایسه با سایر تشکل های موازی مجاهدین به دلیل بافت متفاوت و بعضا متناقض اعضای آن از تاثیرات فرقه ای مجاهدین در امان بوده اما به هر حال کارکرد این تشکل را می توان در امتداد تعمیق مناسبات سیاسی فرقه به مثابه یکی از ابزارای موثر محسوب و ارزیابی کرد. با این توضیح تنها به نقش و کارکرد بیرونی شورا و نتایج و اهداف حاصله از ان بسنده می کنیم تا در ادامه به تشکیلاتی که مشخصا با ماهیت و کارکرد فرقه ای برای مجاهدین نقش بازی می کنند، بپردازیم. تاسیس شورای ملی مقاومت اگر چه در سال های ابتدایی با بهانه و انگیزه تشکیل جبهه واحد ضدجمهوری اسلامی شکل گرفت، اما در کوتاهترین زمان ممکن تبدیل به یک تشکیلات پوششی برای سازمان مجاهدین گردید. هدف این رویکرد از یک سو جذب عناصر غیر ایدئولوژیک و یا بر عکس جریاناتی بود که اساسا با گرایشات ایدئولوژیک مجاهدین همسویی ساختاری و محتوایی نسبی داشتند. و از سوی دیگر شورا ظاهرا قرار بود کاتالیزور و واسط ارتباط میان مجاهدین و غرب باشد. به عنوان مثال یک عضو جداشده سازمان مجاهدین خلق ضرورت تاسیس و گسترش شورای ملی مقاومت را در امتداد اهداف و شاخص هایی که مطرح کردیم اینگونه ارزیابی می کند:

"دلیل اساسی برای این گسترش جدید شورای ملی مقاومت این بود که رجوی شدیدا به بازسازی روابط اش با غرب نیاز داشت. او نمی توانست مستقیما این کار را انجام دهد چون هیچ یک از کشورهای غربی او را، درحالی که به حفظ روابط با صدام ادامه می داد، قبول نمی کردند. صدام هم به او اجازه نمی داد از عراق خارج شود و خارج از کنترل او هرکاری می خواهد انجام دهد." (2)

دلیل اساسی برای این گسترش جدید شورای ملی مقاومت این بود که رجوی شدیدا به بازسازی روابط اش با غرب نیاز داشت.

همین منبع اضافه می کند این پروژه سازی به دلیل ماهیت همسو و ارگانیکی اش با سازمان مجاهدین از یک سو و لو رفتن آن برای غربی ها با شکست مواجه می شود. در این رابطه می خوانیم:

"رجوی شورای ملی مقاومت را با مریم رجوی به عنوان رئیس جمهور برگزیده به میدان آورده بود تا تصویر کاملا جدیدی برای مجاهدین، که غرب با نزدیک شدن به ایران آن را به حاشیه می راند، ایجاد کند. این تجربه یک شکست ملالت بار بود. مریم نتوانست در بین ایرانی ها و غربی ها حمایت کسب کند. او با تحمیل ایدئولوژی خودش تقریبا تصویر مقاومت ایران را از بین برده بود." (3)

رجوی شورای ملی مقاومت را با مریم رجوی به عنوان رئیس جمهور برگزیده به میدان آورده بود تا تصویر کاملا جدیدی برای مجاهدین، که غرب با نزدیک شدن به ایران آن را به حاشیه می راند، ایجاد کند. این تجربه یک شکست ملالت بار بود. مریم نتوانست در بین ایرانی ها و غربی ها حمایت کسب کند. او با تحمیل ایدئولوژی خودش تقریبا تصویر مقاومت ایران را از بین برده بود.

هر چند شورای ملی مقاومت در زمره تشکل های پوششی سازمان مجاهدین محسوب می شود، اما چنانچه اشاره شد به دلیل بافت خاص و حضور عناصر مختلف، ظرفیت هضم مناسبات فرقه ای آن گونه که در سایر تشکلات پوششی مجاهدین معمول است را ندارد، با این حال نمی توان از بخشی از اعمال مناسبات فرقه ای که هژمونی رجوی بر ان یکی از فاکتورهای بارز آن است، را نادیده گرفت. در این رابطه اظهارات متعددی از سوی اعضای جداشده شورای ملی مقاومت در دسترس است که به دلیل دور از بحث محوری یعنی مکانیزم کنترل تشکیلات پوششی در فرقه ها از پرداختن به آنها در این مختصر امتناع می کنیم.

منابع

1- کتاب فرقه ها در میان. نوشته مارگارت تالر سینگر. بخش انواع فرقه ها.

2- ارتش خصوصی صدام. نوشته آن سینگلتون. انتشارات خارج کشور.

3- همان.

مطالبی دیگر از سایت مجاهدین WS:

ــ فرقه ها، تشکلات موازی و مکانیزم های کنترل از راه دور (1)

ــ فرقه ها از اعضای خود چه می خواهند؟ (3)

ــ فرقه ها از اعضای خود چه می خواهند؟ (2)

ــ فرقه ها از اعضای خود چه می خواهند؟ (1)

ــ کارکردهای متفاوت پروسه خوانی در فرقه های سیاسی ـ قسمت ششم

ــ کارکردهای متفاوت پروسه خوانی در فرقه های سیاسی ـ قسمت چهارم و پنجم

ــ کارکردهای متفاوت پروسه خوانی در فرقه های سیاسی ـ قسمت دوم و سوم